Door: Frits van der Meer

Interessant is dat een aantal mensen, die reageren, weer het simpele verband tussen politiek, overheidspersoneel en de toegenomen regelzucht navertellen. Die ambtenaren en de politiek zouden niet in eigen vlees snijden. Leuk, maar een empirisch onjuist verhaal. Op rijksniveau dalen tal van sectoren, maar groei de openbare orde en veiligheidsector (politie, gevangeniswezen etc). Netto is dan de omvang de laatste 15 jaar stabiel tot dalend. Tegenwoordig hebben we immer veranderingsmanagers die kunnen scoren wanneer ze de aantallen omlaag brengen.
Dat veronderstelde eigenbelang van ambtenaren blijkt wel mee te vallen. Uit onderzoek blijkt dat Public Service motivation op basis van het algemeen belang wel degelijk een grote rol bij het ambtelijk handelen te spelen. Dat kan voor sommigen wat tegenvallend zijn voor de schuldtoewijzing, maar het is helaas geconstateerd. De ambtelijke verklaring voor een veronderstelde regelzucht is daarom eerder vooroordeel dan feit. We hebben weer schuldigen gevonden: ambtenaren en politici. Je moet aleerst eerder naar de vraag naar regels uit de samenleving kijken. Elk probleem en risico moet door de overheid worden opgelost. Het verhaal dat de burgers zo voor deregulering klopt op een algemeen niveau maar niet in concrete gevallen. Probleem is dat kosten en baten van regels maatschappelijk en politiek niet worden gewogen; vaak uit angst voor de kiezersgunst. De samenleving kan de handen in onschuld wassen. Voorts is als eerder gezegd de outputsturing en -meting in het kader van het quasi markt denken in de publieke sector verantwoordelijk. Je krijgt subsidie en geldt maar je moet aan uitvoeringsregels en rapportageverplichtingen voldoen. Marktdenken binnen de overheid heeft aldus tot bureaucratie geleid.
Verder valt me het simplisme in suggesties tot verbetering op als zouden minder ministeries minder werk betekenen. Je krijg superministeries met grote coordinatieproblemen. Pas met een afstoting van taken kan je omvang van de overheid in regels en personen terugdringen; maar ja dan komt er maatschappelijk verzet.
Evenzeer zorgt politisering van de benoeming van topambtenaren zoals Boogaart suggereert, leidt eerder tot patronage en een stijging van overheidsactiviteit dan een verbetering. In de VS heb je politiek aangestelde topambtenaren (spoils system), die in hun beperkte zittingsduur juist proberen te scoren met budgetmaximalisatie als effect. Werkt dus niet. Evenzeer het gebruik van externe instanties en onderzoeken van Mc Kinsey; de kwaliteit van deze rapporten was zwak. Toentertijd ging het verhaal: haal MC Kinsey er bij wanneer je mensen wilt onslaan en geef even het getal op. Weinig serieus onderzoek, maar het valt op weer vooroordeel bevestigend.